پیمانکار عمومی (General Contractor)
به فرد یا شرکتی گفته میشود که با سازمان یا شخصی دیگر قرارداد (کنترات) امضاء می‌کند تا پروژه‌های مشخص را طبق نقشه‌ها و مشخصات مورد توافق اجرا نماید. GC ها معمولا در هدایت و مدیریت طرح ها و پروژه های صنعتی زیربنایی دارای تجربه و تخصص بوده و با تکیه بر دانش و ابزارهای مدیریتی خود، اجرای پروژه‌ها را بر عهده میگیرند. در رابطه با فرآیندهای اجرا و فازهای پروژه‌های GC نظریه‌های متفاوتی وجود دارد. بسته به نوع پروژه و ویژگی‌های اجرا و وسعت آن، می‌توان مراحل متفاوتی را برای آن در نظر گرفت. اگر یک شرکت پیمانکار GC را یک سیستم در نظر بگیریم، ورودی را که شامل پول و درخواست می‌باشد، به خروجی مطلوب که می‌تواند ساختمان یا هر محصول مورد نظر کارفرما باشد تبدیل می‌کند.
نقش پیمانکار عمومی
پس از دانستن تعریف پیمانکار عمومی، اکنون به درک نقش ها و مسئولیت های پیمانکار عمومی در پروژه ساخت و ساز می پردازیم. چند نقش اساسی پیمانکار عمومی در ادامه به طور خلاصه مورد بحث قرار داده ایم.
مطالعه بیشتر: چگونه پیمانکار ساختمان شویم؟
1-برنامه ریزی و مدیریت
اگرچه ورود پیمانکار در مرحله اجراست، اما مسئولیت برنامه ریزی و مدیریت روزانه مانند برنامه ریزی منابع، برنامه زمانبندی عملیاتی و مبنا هزینه ها و غیره در حیطه کاری پیمانکار قرار می گیرد.
مدیریت منابع مورد نیاز و فرآیند پروژه به همراه فعالیت هایی مانند نگهداری موجودی ها، پیگیری پیشرفت، پرداخت فروشندگان و پیمانکاران فرعی، برنامه زمان بندی تست و بازرسی و غیره از فعالیت های ضروری است که توسط پیمانکار کل پروژه انجام می شود.
2-مدیریت عملیات روزانه کارگاه ساختمانی
پیمانکار عمومی وظیفه نظارت بر انجام به موقع کلیه امور از جمله کارهای انجام شده توسط پیمانکاران فرعی و همچنین امنیت و... را بر عهده دارد. گاهی اوقات این مسئولیت شامل اخذ تاییدیه و مجوز از مراجع ذیربط، تامین امنیت اماکن، ساماندهی تاسیسات موقت، مدیریت پسماندهای تولید شده و نظافت محل می باشد.
مطالعه بیشتر: آشنایی با انواع پیمانکار ساختمان
3-تامین تجهیزات و مصالح ساختمانی مورد نیاز
بر اساس شرایط قرارداد، به طور کلی پیمانکار عمومی مسئولیت تامین کلیه مصالح و تجهیزات ساختمانی مورد نیاز برای اجرای پروژه را بر عهده دارد. همچنین فروشندگان را تأیید کند و از کیفیت مواد وارد شده به مکان های ساخت و ساز اطمینان حاصل کند.
در این مسئولیت، تمام مواد باید به موقع به محل ساخت و ساز برسد و با در نظر گرفتن انتظارات کارفرما و بودجه پروژه از کیفیت مطلوبی برخوردار باشد. در صورت تامین مواد بی کیفیت، پیمانکار عمومی باید آن ها را بررسی و تعویض کند.
4-هماهنگی پیمانکاران فرعی، مشاوران و فروشندگان
در محل کار، پیمانکاران فرعی تخصصی متعددی برای تکمیل وظایف خاص استخدام می شوند. همراه با فروشندگان و تامین کنندگان دیگر مصالح ساختمانی و تجهیزات مورد استفاده در پروژه ها، چندین مشاور طراحی نیز درگیر هستند. تمامی این طرف قراردادها توسط پیمانکار کل پروژه مدیریت و هماهنگ می شوند.
انتقال پیام ها و اطلاعات ضروری کارفرما به پیمانکاران فرعی، مشاوران و فروشندگان نیز کاری است که توسط پیمانکار کل پروژه انجام می شود. نقش پیمانکار حفظ هماهنگی و توالی بین این افراد و کار آن ها در پروژه ساختمانی است.
مطالعه بیشتر: نقش ها و وظایف مهندس پیمانکار ساختمان چیست؟
5-نظارت بر کیفیت، جدول زمانی و بودجه
در تمام مراحل پروژه، پیمانکار عمومی باید کیفیت مورد نیاز پروژه را در بازه زمانی و بودجه تعیین شده توسط کارفرما حفظ کند. علاوه بر این پیمانکار باید هر گونه زمان یا هزینه اضافه را به حداقل برساند و از ارزش بهینه در هزینه داده شده اطمینان حاصل کند.
6- مدیریت مسائل بهداشتی، ایمنی و حقوقی
پیمانکار باید با اجرای رویه های ضروری و افزایش آگاهی، سلامت و ایمنی کارگران محل کار را در محل ساخت و ساز تضمین کند. همچنین مسئولیت جلوگیری از هرگونه حادثه ناشی از سوء استفاده از ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی بر عهده پیمانکار است.
اخذ مجوزها و تاییدیه های لازم از مراجع نظارتی قبل از شروع پروژه بر عهده پیمانکار می باشد. همچنین، پیمانکار باید اطمینان حاصل کند که هیچ حقوق قانونی به چالش کشیده نمی شود و فرآیندها به طور قابل اجرا از قوانین ساختمان پیروی می کنند.
7-نقطه اصلی تماس با کارفرما/مشتری
پیمانکار عمومی منبع اصلی ارتباط بین کارفرما و سایر طرف های درگیر در ساخت و ساز است. انتقال اطلاعات صحیح از مشتریان به پیمانکاران فرعی و فروشندگان و به روز رسانی به موقع کارفرما از پیشرفت پروژه در حیطه مسئولیت پیمانکار است. در این زنجیره ارتباطی، پیمانکار باید هر تغییر و گفتگو بین کارفرما و طرف های مختلف درگیر در پروژه را مستند کند.
مطالعه بیشتر: مهم ترین عوامل تاثیر گذار در تعیین دستمزد پیمانکار ساختمان چیست؟
پیمانکار جزء
پیمانکاران جزء معمولا در کارهای اجرایی تخصص دارند. پیمانکار جزء شخصی حقیقی یا حقوقی است که برای اجرای قسمتی از پروژه بزرگتر با پیمانکار عمومی قرارداد می بندد. به عنوان مثال فردی که در پروژه ساختمانی عملیات جوشکاری را انجام می‌دهد پیمانکار جزء نامیده میشود.
پیمانکار در پروژه های Turn-Key
در این حالت اجرا که پروژه کلید در دست نیز نامیده میشود، مسئولیت طراحی و اجرا به طور کامل به پیمانکار سپرده میشود. در واقع پیمانکار متعهد میشود در ازای دریافت هزینه اجرا، کلیه امور طراحی و اجرای پروژه را انجام دهد. بنابراین کارفرما تنها پس از تحویل پروژه اصطلاحا کلید تاسیسات مورد قرارداد را از پیمانکار دریافت می‌کند و در صورت بروز هرگونه نقص (در هر مرحله و به هر دلیل) کلیه مسئولیت‌ها به عهده پیمانکار خواهد بود.
پیمانکار در پروژه های EPC
پروژه مهندسی، تدارکات و ساخت (Engineering, Procurement, and Construction) در واقع به عنوان همان پروژه کلید در دست در نظر گرفته می شود و کلیه فعالیت ها جهت اجرای پروژه (طراحی، تدارکات و اجرا) به پیمانکار واگذار می شود. در قراردادهای EPC این نکته مهم وجود دارد که این سه مقوله مجزا باید در کنار هم و بدون نقص اجرا شود. به طور کلی اجرای دقیق این فرایند، نیازمند توانایی بالایی در مدیریت پروژه می‌باشد.
قرارداد کنترات ساختمان
بسیاری از مالکان زمین یا خانه های قدیمی به قرارداد کنترات ساختمان به عبارتی دیگر به قرارداد مقاطعه کاری و پیمانکاری در ساخت یا تعمیرات و بازسازی روی آورده اند. اما به خاطر عدم آشنایی با قوانین حاکم بر قراردادها و تنظیم آن در بنگاه یا با استفاده از نمونه‌های اینترنتی و پیشنهادی دوستان و بدون مشاوره حقوقی با متخصصان باز هم دچار مشکلات عدیده می‌شوند. پیمانکاری ساختمانی از جمله مشارکت در ساخت جزو قراردادهای جدید و ترکیبی است و در کنار مزایا معایبی هم دارد.
مطالعه بیشتر: آشنایی با انواع قراردادهای پیمانکاری
مشکلات حقوقی پیمانکاری
در اینجا به چند مسئله اصلی در پیمانکاری که باعث بروز مشکلات حقوقی در قرارداد کنترات ساختمان میشود اشاره می‌گردد.
1. قرارداد ترکیبی
یکی از مشکلات اساسی در پیمانکاری این است که کل یک قرارداد پیمانکاری (کنترات ساختمان) در قالب و ساختار قراردادهای معمولی و معین، مثل اجاره اشخاص یا شراکت صادر نمی شود. مشکلی که به وجود می آید ناشی از ابهام قرارداد است که نمی توان بر طبق اصول و قواعد حاکم بر یک عقد مشخص بررسی کرد و حکم داد. در این نوع قراردادها بهتر است همه ابعاد و شرایط خاص آن در محتوا کاملاً دقیق و روشن دیده شود.
2. ضمانت اجرایی
در قراردادهای پیمانکاری دولتی که عقد می شود طبق مقررات قانونی تضمین‌ها و جریمه‌هایی وجود دارد اما در قراردادهای پیمانکاری بخش خصوصی به ویژه در قرارداد کنترات ساختمان این گونه مسائل مطرح نیست و ضمانت اجرایی قانونی وجود ندارد، بلکه طرفین باید تمام حقوق و تعهدات خود را کاملاً معین و مشخص کنند تا قابل اجرا و نظارت باشد.
3. جدول زمانی اجرای سازه
از دیگر نکاتی که برای قرارداد پیمانکاری به خصوص در قرارداد کنترات ساختمان لازم است دقت شود برنامه زمانبندی اجرای کار ساختمانی اعم از فعالیت‌های کلی یا جزئی به کارفرما است تا پس از تأیید و توافق، امضا و ضمیمه قرارداد شود. در قراردادهایی مثل مدیریت پیمان این برنامه زمانی اهمیت بیشتری دارد. بیشتر اختلافاتی که در هنگام اجرای قراردادهای پیمانکاری رخ می دهد مربوط به اهمیت انتخاب پیمانکار، ناظر پیمان، ضمانت اجرایی و مرجع حل اختلاف است. نکته مهم دیگری که باید در جدول زمانی و اجرایی پروژه دقت شود تعطیلی کار از سوی کارفرماست که طبق قانون پیمانکاری باید پانزده روز قبل از آن به اطلاع پیمانکار برسد و این مدت به طول قرارداد و پیمان افزوده شود. این تعطیلی نباید بیشتر از سه ماه طول بکشد.
4. مرجع حل اختلافات و فسخ قرارداد
مسئله مهم دیگری که در همه قراردادها و بویژه کنترات ساختمان از اهمیت بالایی برخوردار است مرجعی را برای داوری و حل اختلاف می باشد. وظیفه این مرجع این است که پیش از دادگستری وظیفه قضاوت را به عهده بگیرد. از این رو هزینه و زمان کمتری را به طرفین تحمیل می شود و مشکلات زودتر و به دور از تشریفات فضایی و اداری حل و فصل می گردد. در هر قرارداد انتخاب مرجع داوری، داور مرضی‌الطرفین و شیوه و شرایط داوری ویژگی‌های خاصی دارد و این گونه نیست که همیشه از قراردادهای نمونه و آماده بتوان استفاده کرد. برای حل اختلافات بهتر است از یک وکیل باسابقه و باتجربه مشاوره گرفته شود؛ چرا که از مشکلات ناشی از قراردادهای پیمانکاری افراد آگاهی دارد و می‌تواند به مشتریان خود بهترین کمک حقوقی را بکند.
آیین نامه طبقه بندی و تشخیص صلاحیت پیمانکاران ایران، از دیدگاه تشخیص صلاحیت، پیمانکاران را به سه دسته تقسیم می‌کند:
الف- اشخاص حقیقی یا حقوقی ایرانی که قصد کار در ایران دارند.
ب - اشخاص حقوقی خارجی که قصد کار در ایران دارند.
پ - اشخاص حقیقی یا حقوقی ایرانی که برای کار در کشورهای خارجی نیاز به تضمین یا تسهیلات دولتی دارند.
پیمانکاران بر حسب نوع فعالیت، به شرح زیر طبقه بندی می‌شوند:
- پیمانکاری ساختمان
- پیمانکاری آب
- پیمانکاری حمل و نقل
- پیمانکاری صنعت
- پیمانکاری برق
- پیمانکاری تاسیسات و تجهیزات
- پیمانکاری کاوش‌های زمینی
- پیمانکاری ارتباطات
- پیمانکاری کشاورزی
- پیمانکاری خدمات
-
گواهینامه صلاحیت پیمانکاری
مدرکی است که براساس مقررات و به ازای احراز شرایط لازم برای فعالیت پیمانکاری صادر و بر اساس قوانین، اصلاح و تمدید می‌گردد.
مزایای کار به عنوان پیمانکار
برای بسیاری، کار به عنوان یک پیمانکار مستقل به دلیل آزادی که به ارمغان می آورد، شغل ایده آلی است. بسیاری از پیمانکاران می‌توانند ساعات کاری و متناسب با زندگی شخصی و خانوادگی خود را تعیین و زمان تعطیلات را انتخاب کنند. پیمانکاران همچنین می‌توانند تعیین کنند که با کدام کسب و کارها تمایل به همکاری دارند و چه مناطقی را انتخاب می کنند.
کار با مشاغل مختلف نیز می توانند بسیار مفید باشد و به پیمانکاران اجازه می دهند تا مهارت ها و تجربیات خود را ایجاد کنند. با هر پروژه جدید، پیمانکاران می‌توانند دانش خود را افزایش دهند و با مهارت‌های بیشتر، می‌توانند سریع‌تر از افرادی که به طور معمول مشغول به کار هستند، دستمزد خود را افزایش دهند. پیمانکاران تمایل به دریافت نرخ بالاتری نسبت به کارکنان دارند و پتانسیل بیشتری برای افزایش دستمزد خود دارند.
رتبه بندی (گرید) در پیمانکاری
برای شرکت‌های پیمانکاری از 1 تا 5 رتبه‌ای تعیین میشود که بیانگر اعتبار و صلاحیت آن‌هاست. شرکت‌های برتر با رتبه‌های بالاتر علاوه بر توانایی اجرای قوی تر پروژه‌های محوله، در بازاریابی و جذب مشتری نیز موفق‌تر عمل می‌کنند. شرکت‌های پیمانکاری رتبه 1 به عنوان برترین شرکت‌های پیمانکاری شناخته شده و به ترتیب تا رتبه 5 به رتبه‌های پایین‌تر تقسیم بندی می‌شوند.
پیمانکاری در اقتصاد
مسأله پیمانکاری از مهمترین مؤلفه‌های داد و ستد بازاری به حساب می‌آید که تمرکز بر آن بیشتر از سوی مهندسین مد نظر قرار می‌گیرد در حالی که جا دارد اقتصاددانان نیز بیشتر به این حوزه ورود نمایند. چه بسا بزرگترین مسایل اقتصادی جهان بر پایه قراردادهای پیمانکاری استوار است. از این رو با پیشرفت صنعتی و توسعه جامعه، حسابداری پیمانکاری اهمیتی چند برابر پیدا می‌کند.
در مقالات بعدی به شرح رتبه بندی، نحوه امتیاز دهی و همچنین وظایف پیمانکاران (طبق مبحث دوم مقررات ملی ساختمان) می‌پردازیم.
مجموعه نرم افزاری کاوش فردا، با هدف افزایش بهره وری و پیشرفت کسب و کارهای مختلف اقدام به تولید و طراحی نرم افزارهای حسابداری و مدیریتی مشاغل مختلف می کند. برای آشنایی و کسب اطلاعات از نرم افزارهای می توانید با کارشناسان کاوش در تماس باشید.
جهت دریافت مشاوره و دموی رایگان نرم افزار حسابداری پیمانکاری کاوش درخواست خود را در زیر ثبت کنید.
