بیمه بیکاری چیست؟ شرایط دریافت و نحوه محاسبه آن

بیمه بیکاری به معنای یک نوع حمایت اجتماعی است که برای کارگرانی فراهم شده است که به دلایلی خارج از کنترل و اراده خود، بدون کار مانده‌اند. با توجه به شرایط اقتصادی کنونی کشور، استفاده از این نوع بیمه به منظور تعدیل نیروهای کاری و پاسخگویی به نیازهای افراد بیکار، به یک راهکار شایع و ضروری تبدیل شده است. شرکت‌ها نیز در مواجهه با شرایط اقتصادی ناپایدار، مجبور به تطبیق با این واقعیت‌ها شده و به پیاده‌سازی این نوع بیمه مجبور می‌گردند.

افرادی که اغلب تخصص یا مهارت خاصی ندارند، به عنوان گروهی که بیشترین خطر از دست دادن شغل را به دوش می‌کشند، معرفی می‌شوند. بیکاری و از دست دادن شغل، اغلب دلایل متعددی دارد، اما با توجه به قوانین و شرایط این نوع بیمه، تنها افرادی که به صورت بیخود و بدون اراده خود بیکار شده‌اند، مورد حمایت این بیمه قرار می‌گیرند.

بنابراین، در این شرایط، آشنایی با جزئیات بیمه بیکاری و روش درخواست آن به عنوان یک نکته ضروری به نظر می‌رسد. ما در این مقاله به بررسی نکات مرتبط با این بیمه می‌پردازیم و به سؤالات شما در ارتباط با آن پاسخ خواهیم داد. مسائلی از جمله میزان سالیانه این نوع بیمه، عیدی، زمان واریز حقوق آن و توضیح کامل درباره ابهامات مرتبط با این موضوع را در این مقاله مورد بررسی قرار می‌دهیم.

مطالعه بیشتر: آشنایی با امکانات نرم افزار حسابداری بیمه کاوش فردا

بیمه بیکاری چیست؟

بر طبق قوانین بیمه بیکاری، افرادی که بدون اراده و میل خود بیکار شده و شغل خود را از دست داده اند و آماده به بازگشت به بازار کار می باشند، از مزایای این نوع بیمه بهره‌مند می‌شوند.

در حال حاضر، اصلی‌ترین معیار برای حمایت‌های قانونی از افراد بیکار، بیکاری غیر ارادی آن ها است؛ به عبارت دیگر، تنها افرادی که به صورت غیر ارادی از شغل خود بیکار شده‌اند، می‌توانند از مزایای بیکاری بهره‌مند شوند و اینکه این افراد از اشتغال خود به صورت غیر ارادی خارج شده‌اند، معیار اصلی است. همچنین، باید توجه داشت که بیمه بیکاری برای افراد بیمه‌شده در حوزه تامین اجتماعی مشاغل آزاد قابل اعمال نمی‌باشد.

یک گروه تشکیل شده از نمایندگان اداره کار و رفاه اجتماعی، تعاون و سازمان تأمین اجتماعی مسئول تشخیص بیکاری و غیرارادی بیکار شدن افراد است؛ سپس، شعب تأمین اجتماعی پس از تایید ادارات مربوطه، درخصوص برقراری و پرداخت مستمری بیکاری به بیمه‌شدگان اقدام می‌نمایند.

پرداخت این بیمه بر اساس حداقل دستمزد تعیین می‌شود. طبق قوانین، افرادی که تحت پوشش این نوع بیمه قرار می‌گیرند، میزان بیمه بیکاری آن ها به اندازه 80 درصد از حقوقشان است، که این میزان نباید کمتر از حداقل دستمزد باشد. همچنین، 55 درصد از این میزان به عنوان حداقل دستمزدی که در سه ماه پیش از بیکاری دریافت کرده‌اند، 10 درصد به عنوان حق همسر و 10 درصد برای هر یک از دو فرزند پرداخت می‌شود.

شرایط گرفتن بیمه بیکاری

برای اینکه بتوانید این نوع بیمه را دریافت کنید باید دارای موارد زیر باشید:

• مشمول قانون کار و تأمین اجتماعی
• عدم تبعه کشورهای خارجی
• باید بازنشسته یا کار افتاده به طور کلی از مستمری بگیر مستثنی باشند
• سابقه پرداخت حق بیمه حداقل ٦ ماه باشد
• نباید در دسته‌ی صاحبان حرفه، فعالان مشاغل آزاد، و یا بیمه‌شدگان اختیاری قرار داشته باشند؛
• باید از محل کار اخراج شده یا فاقد شغل باشند؛
• وجود یک سال قرارداد کار با پرداخت حق بیمه الزامی است
• نیاز به داشتن کارت پایان خدمت (برای آقایان) یا گواهی اشتغال به تحصیل وجود دارد

میزان حقوق بیمه بیکاری چقدر است؟

پرداخت حق این نوع بیمه که با نرخ 3 درصد از دستمزد بیمه محاسبه می‌شود، باید توسط کارفرما انجام شود. مقداری از این مبلغ به عنوان حقوق و مستمری به فرد بیمه شده پرداخت می‌شود، که معادل 55 درصد از حقوق او در دوران اشتغال است. اگر فرد بیکار شده سرپرست خانوار باشد، به ازای هر فرد تحت سرپرستی او، 10 درصد به این مبلغ اضافه خواهد شد.

لازم به ذکر است که این مبلغ تنها برای حداکثر 4 نفر از افراد تحت سرپرستی او محدود می‌شود. طبق قوانین جدید بیمه، مستمری پرداختی نمی‌تواند کمتر از دستمزد مصوب سالیانه شورای کار باشد.

مطالعه بیشتر: جرایم بیمه تامین اجتماعی چیست؟

تعداد دفعات استفاده از بیمه بیکاری چند بار می باشد؟

احتمالاً شما جزو آن افراد بدشانس هستید که برای چندمین بار با از دست دادن شغل روبرو شده‌اید و سوال برایتان پیش آمده که آیا می‌توانید تا زمان یافتن کار جدید از مستمری بیکاری بهره‌مند شوید یا خیر. طبق مقررات بیمه، هیچگونه محدودیتی از نظر تعداد دفعات دریافت مستمری بیکاری وجود ندارد

مثال برای تعداد دفعات استفاده از بیمه بیکاری

برای اینکه درک بهتر تعداد دفعات استفاده از بیمه بیکاری برای شما با ذکر مثال روشن کرده ایم، فرض کنید یک کارگر متاهل ۳۰ ماه سابقه کاری دارد. بنابراین، طبق جدول فوق، او می‌تواند حداکثر ۱۸ ماه بیمه بیکاری دریافت کند. بعد از گذشت یک سال (۱۲ ماه) از شروع دریافت بیمه بیکاری، مجدداً به کار مشغول می‌شود. در زمان شروع کار دوباره، درخواست قطع بیمه بیکاری را ارائه می‌دهد و سپس کارگاه به او حقوق بیمه را پرداخت می‌کند. بعد از گذشت ۹ سال (۱۰۸ ماه) دوباره از کار اخراج می‌شود.

حالا، با توجه به سابقه کارگری کلی (یعنی سابقه واریز بیمه کارگری که ۳٪ آن به بیمه بیکاری واریز شده) که به مدت ۱۳۸ ماه است، طبق جدول بیمه بیکاری، این کارگر می‌تواند حداکثر ۲۶ ماه بیمه بیکاری را دریافت کند.

با این حال تعداد دفعات بیمه بیکاری او قبلاً یک دوره یک ساله (۱۲ ماه) است. بنابراین، پس از دومین اخراج، می‌تواند ۱۴ ماه (که معادل ۲۶ ماه منهای ۱۲ ماه است) بیمه بیکاری را دریافت نماید. مدت استحقاق بیمه بیکاری بر اساس میزان سابقه بیمه‌ای در بیمه تأمین اجتماعی تعیین می‌شود. این مدت در ماده ۷ قانون بیمه بیکاری به شرح زیر تعریف شده است.

جدول بیمه بیکاری

با توجه به این جدول می توانید تعداد دفعات استفاده از بیمه بیکاری را دریافت کنید:

• برای سابقه کاری از ۶ ماه تا ۲۴ ماه، مجردین می‌توانند حداکثر ۶ ماه و متاهلین می‌توانند حداکثر ۱۲ ماه بیمه بیکاری دریافت کنند.
• برای سابقه کاری از ۲۵ ماه تا ۱۲۰ ماه، مجردین می‌توانند حداکثر ۱۲ ماه و متاهلین می‌توانند حداکثر ۱۸ ماه بیمه بیکاری دریافت کنند.
• برای سابقه کاری از ۱۲۱ ماه تا ۱۸۰ ماه، مجردین می‌توانند حداکثر ۱۸ ماه و متاهلین می‌توانند حداکثر ۲۶ ماه بیمه بیکاری دریافت کنند.
• برای سابقه کاری از ۱۸۱ ماه تا ۲۴۰ ماه، مجردین می‌توانند حداکثر ۲۶ ماه و متاهلین می‌توانند حداکثر ۳۶ ماه بیمه بیکاری دریافت کنند.
• برای سابقه کاری از ۲۴۱ ماه و بیشتر، مجردین می‌توانند حداکثر ۳۶ ماه و متاهلین می‌توانند حداکثر ۵۰ ماه بیمه بیکاری دریافت کنند.

مطالعه بیشتر: صفر تا صد حسابداری بیمه پیمانکاری

فاصله زمانی بین دو بیمه بیکاری چند سال است؟

از نظر قانونی و حقوقی، نه در تعداد دریافت ‌های بیمه و نه در فواصل زمانی بین آن ها هیچ محدودیتی وجود ندارد. به عنوان مثال، اگر شما پس از یک مدت استفاده از مستمری بیکاری دوباره به اشتغال بازگشتید، لازم است درخواست قطع این بیمه را ارائه دهید. در صورتی که پس از گذشتن یک بازه زمانی (به هر مقدار) دوباره بیکار شوید، می‌توانید دوباره درخواست دریافت مستمری بیکاری نمایید.

دریافت بیمه بیکاری برای بار دوم چه شرایطی دارد؟

اهمیتی ندارد که برای چندمین بار قصد دارید از مستمری بیکاری خود استفاده کنید. شرایط دریافت این بیمه برای هر بار استفاده، مشابه با شرایط دریافت آن در بار اول است.

تاثیر استفاده نکردن از بیمه بیکاری در بازنشستگی

مطابق قوانین تامین اجتماعی، دریافت این نوع بیمه به طور کلی بر اساس سابقه بیمه تأثیری ندارد. با این حال، دریافت آن ممکن است بر میزان مستمری و حقوق بازنشستگی افراد تأثیر گذار باشد. توجه داشته باشید که اگر محاسبه حقوق بازنشستگی بر اساس پرداخت حق بیمه در دو سال آخرین دوره اشتغال انجام شده و افراد در دو سال آخر تازه بازنشسته نشده‌اند، دریافت این نوع بیمه تأثیری بر حقوق بازنشستگی آنان ندارد.

مطالعه بیشتر: آشنایی با قوانین بیمه در حسابداری

جهت دریافت بیمه بیکاری باید به کدام اداره مراجعه کرد؟

درخواست و دریافت این نوع بیمه مراحل متعددی دارد. مرحله اول آن عبارت است از ثبت‌نام، که به جز بخش احراز هویت که نیاز به مراجعه حضوری در دفاتر پیشخوان دولت دارد، سایر مراحل آن نیاز به حضور فیزیکی ندارند. پس از اتمام مراحل ثبت‌نام و دریافت پیامک حاوی کد رهگیری، برای تکمیل فرآیند به همراه مدارکی که در ادامه ذکر خواهد شد، به شعبه تامین اجتماعی مراجعه کنید. با مراجعه به این شعبه، امکان دسترسی آسان به تمامی سوابق و اسناد شخصیتی شما به راحتی فراهم می‌شود.

مراحل درخواست بیمه بیکاری چقدر زمان می برد؟

در صورت مراجعه به سازمان کار و رفاه اجتماعی به موقع و تا حداکثر 30 روز از زمان شروع بیکاری، نمایندگان سازمان تامین اجتماعی در مدت 10 روز مدارک شما را بررسی کرده و پس از تایید، به پرداخت مستمری بیکاری می‌پردازند. بنابراین، زمان دریافت مستمری بیکاری شما معمولاً حداقل دو هفته و حداکثر 40 تا 50 روز پس از تاریخ شروع بیکاری شما است. این بازه زمانی به میزان زمان مراجعه شما به سازمان مربوطه بستگی دارد.

افراد مشمول دریافت مقرری بیکاری شامل چه کسانی هستند؟

تمام افرادی که بیمه‌شده‌اند و بدون میل و اراده خود بیکار شده، و در عین حال دارای حداقل شش ماه سابقه پرداخت حق بیمه باشند، می‌توانند از مقرری بیماری بیکاری بهره‌مند شوند. طبق شرایط مستمری بیکاری، داشتن وضعیت اخراج از محل کار و داشتن حق بیمه به مدت شش ماه، مهمترین شرایط برای دریافت بیمه‌بیکاری هستند.

شرایط دریافت مستمری بیکاری برای آن دسته از بیمه‌شدگان که به دلیل وقوع حوادث غیرمترقبه، از جمله سیل، جنگ، زلزله و آتش‌سوزی، بیکار می‌شوند، متفاوت است. این افراد نیازی به داشتن حداقل سابقه برای دریافت مستمری بیکاری ندارند، و حتی اگر در روز اول کار به علت این حوادث بیکار شوند، قادر به دریافت مقرری بیمه‌بیکاری هستند.

مطالعه بیشتر: بیمه کارفرما چیست؟

چه کسانی مشمول بیمه بیکاری نمی شوند؟

این نوع بیمه می‌تواند برخی از مشکلات و نگرانی‌های مرتبط با بیکاری را تسکین دهد، اما متأسفانه این خدمت به برخی از افراد اعمال نمی‌شود. این افراد شامل شاغلین خارجی در ایران، دریافت‌کنندگان مستمری و بازنشستگان، افرادی که به عنوان بیکار دائمی از مستمری استفاده می‌کنند، و همچنین افرادی که کارفرمای آن‌ها در طول اشتغال به آنها حق بیمه بیکاری را پرداخت نکرده‌اند، می‌باشند.

بیمه بیکاری در پیمانکاری

بیمه بیکاری یکی از ابزارهای مهم در حوزه مشاغل پیمانکاری است که به افراد در شرایط بیکاری کمک می‌کند. این بیمه اهمیت زیادی در حفاظت از افراد در مواقع عدم استخدام دارد و تأمین مالی برای آنان را فراهم می‌کند.

این ثبات برای پیمانکاران ضروری است تا از ماهیت غیرقابل پیش بینی حرفه خود عبور کنند و به آنها اجازه می دهد تا خود و خانواده خود را در خلال شکاف های شغلی حفظ کنند. با تقویت امنیت مالی، بیمه بیکاری نه تنها استرس فردی را کاهش می دهد، بلکه به نیروی کار انعطاف پذیرتر و سازگارتر کمک می کند و ثبات کلی اقتصادی را ارتقا می دهد.

مطالعه بیشتر: ثبت بیمه بیکاری در نرم افزار حسابداری پیمانکاری

اقدامات لازم برای اعلام وضعیت بیکاری چیست؟

افرادی که به صورت غیرارادی شغل خود را از دست داده‌اند و تمایل به دریافت مقرری بیمه‌بیکاری دارند، می‌توانند ظرف حداکثر ۳۰ روز از تاریخ بیکاری، این موضوع را به واحدهای اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کنند و آمادگی خود را برای اشتغال به کارهای تخصصی یا مشابه آن اظهار نمایند. در صورتی که متقاضی پس از ۳۰ روز، با دلیل موجه و با تأیید هیأت حل اختلاف اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی مراجعه کند، این امکان تا ۳ ماه از تاریخ بیکاری برای او فراهم خواهد بود.

برای دریافت بیمه بیکاری در سال 1402 جه مدارکی نیاز است؟

مدارک موردنیاز برای درخواست این بیمه در سال ۱۴۰۲ باید به یکی از دو روش زیر به اداره کار و تعاون ارائه شود یا در سامانه بارگذاری گردد:

• اصل و کپی قرارداد کار یا رای صادر شده در سال آخرین سال قرارداد کار
• اصل و کپی کامل شناسنامه
• چهار عدد عکس سه در چهار
• اصل و کپی کارت ملی
• اصل و کپی آخرین مدرک تحصیلی یا مدرک فنی
• اصل و کپی گواهی اشتغال از شرکت یا محل کار
• نامه معرفی از کارفرما
• کپی کارت پایان خدمت برای آقایان

بدیهی است که افرادی که تصمیم به بارگذاری مدارک خود در سامانه بیمه بیکاری دارند، نیازی به اخذ کپی از مدارک مذکور ندارند و تنها با ارائه فایل‌های اسکن آن‌ها می‌توانند اقدام به بارگذاری نمایند. برای ورود به این سامانه، اطلاعاتی همچون کد ملی، شماره بیمه فرد متقاضی و همچنین شماره بیمه کارگاهی که در آن اشتغال داشته است، لازم است.

مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری

مدت پرداخت این بیمه به بیمه‌شدگان، که شرایط لازمه را دارند، به سابقه پرداخت حق بیمه از سوی آن‌ها وابسته است. این مدت پرداخت برای بیمه‌شدگان مجرد حداکثر ۳۶ ماه و برای بیمه‌شدگان متأهل و مسئولیت‌پذیر حداکثر ۵۰ ماه می‌باشد.

قطع مستمری بیمه بیکاری چه شرایطی دارد؟

توجه داشته باشید که مستمری بیکاری به صورت مادام‌العمر پرداخت نمی‌شود، و قطع این مستمری شرایط خاص خود را دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره شده است.

• هنگامی که فرد بیمه‌شده به شغل جدید بازمی‌گردد
• فرد بیمه‌شده بیکار باید بدون داشتن علت موجه، از شرکت در دوره‌های آموزشی یا افزایش سواد خودداری کند.
• انصراف بیمه‌شده بیکار از پذیرش شغل مرتبط با تخصص خود یا شغل مشابهی که پیشنهاد شده است
• فرد بیمه‌شده بیکار، در معرض دریافت مستمری بازنشستگی یا مستمری از کارافتادگی قرار می‌گیرد
• بازگشت فرد بیمه‌شده بیکار به شغل اولیه خود همراه با دریافت مزد در ایام عدم اشتغال
• زمانی که مدت استحقاق بیمه‌شده برای دریافت مستمری بیکاری به پایان برسد
• فرد بیمه شده فوت کند.

در صورتی که پس از پرداخت مستمری بیکاری مشخص شود که بیکاری فرد ناشی از اراده شخصی او بوده یا اگر او اطلاعات اشتغال جدید خود را اعلام نکرده و با وجود اشتغال، به دریافت مستمری ادامه دهد، موظف است وجوه دریافتی و هزینه‌های کمک بیکاری را به سازمان تأمین اجتماعی بازپرداخت نماید.

استثنای تنها در مورد افرادی وجود دارد که در زمان شروع درخواست مستمری بیکاری ٥٥ سال سن یا بالاتر داشته باشند. این افراد می‌توانند در صورت عدم اشتغال، تا زمان رسیدن به سن بازنشستگی، مستمری بیکاری را دریافت کنند.

کمترین و بیشترین دوره دریافت بیمه بیکاری

در حال حاضر حداقل مدت دریافت این نوع بیمه شش ماه و حداکثر پرداخت ۵۰ ماه می‌باشد. اداره کل حمایت از مشاغل و مستمری بیکاری وزارت کار مسئول پشتیبانی اجتماعی و پرداخت مقرری بیمه‌بیکاری به افرادی که به دلیل عدم اراده خود بیکار شده‌اند را به عهده دارد.

دریافت مستمری بیکاری در زمان استفاده از مقرری این بیمه به عنوان یکی از رخدادهای سوابق پرداخت حق بیمه کارگران محسوب می‌شود، که شامل بازنشستگی، از کارافتادگی و فوت می‌گردد.

نحوه محاسبه میزان مقرری دریافت بیمه بیکاری

حق مستمری بیکاری هر شخص بر اساس فرمول زیر محاسبه و تعیین می‌گردد:

همان‌گونه که پیش‌تر ذکر شد، مقدار حاصل از این فرمول نمی‌تواند از کمترین سطح دستمزد مصوب توسط شورای عالی کار در همان سال کمتر باشد و از ٨٠ درصد از حقوق بیمه‌شده نیز بیشتر نمی‌گردد.

مطالعه بیشتر: نحوه محاسبه و شرایط دریافت غرامت دستمزد ایام بیماری

آیا من وضعیت لازم برای دریافت مقرری بیکاری را دارم؟

تاکید کردیم که علاوه بر خروج از کار بدون اراده، یکی از شرایط لازم برای دریافت مقرری بیکاری، داشتن سابقه پرداخت حق بیمه به میزان مورد نیاز است. اگر شما مطمئن نیستید یا اطلاعات کافی ندارید که کارفرما در دوران استخدام شما چه مقدار حق بیمه پرداخت کرده است، می‌توانید به سایت تامین اجتماعی مراجعه کنید و با ورود به حساب کاربری خود، از بخش مربوطه سوابق بیمه تامین اجتماعی خود را بررسی و استعلام بگیرید.

سوالات متداول

۱. میزان بیمه بیکاری در سال ۱۴۰۲ چقدر است؟

حق این نوع بیمه که به نسبت ۳ درصد حقوق دستمزد بیمه‌شده محاسبه می‌شود، معادل ۵۵ درصد حقوق او در دوره اشتغالش است. اگر این فرد به عنوان سرپرست خانوار تلقی شود (تا سقف ۴ نفر)، ۱۰ درصد اضافی نیز به مبلغ حقوق او افزوده می‌شود.

۲. تعداد استفاده از بیمه بیکاری چند بار می باشد؟

تعداد درخواست‌های مستمری بیکاری مشخصی وجود ندارد و افراد می‌توانند به تعداد دلخواه از این مستمری استفاده کنند.

۳. بیمه بیکاری به چه افرادی تعلق می‌گیرد؟

مستمری بیکاری برای کلیه افرادی که دارای حداقل شش ماه سابقه پرداخت حق بیمه هستند، فراهم می‌شود.